استاد یارشاطر

۱۴ فروردین ۱۲۹۹ ، ۱۰۰ سال پیش در چنین روزی احسان یارشاطر در همدان زاده شد. می‌گفت: «اگر تاریخ تا کنون غالباً موجب ایجاد تعصب و کینه شده، از این جهت است که بی‌طرفی و واقع‌بینی را در آن از یاد برده‌اند». می‌گفت تاریخ حقیقت‌یابی است و «اگر تاریخ تا کنون غالباً موجب ایجاد تعصب و کینه شده، از این جهت است که بی‌طرفی و واقع‌بینی را در آن از یاد برده‌اند و آن را وسیله توجیه عواطف و مقاصد خود ساخته اند».

پدر احسان یارشاطر بازرگان بود اما بیش از کارش به ادبیات و زبان‌های عربی و اسپرانتو علاقه و آشنایی داشت و مادرش نی می‌نواخت و خوش می‌خواند. 11 ساله بود که مادر و ۱۲ ساله که پدر را از دست داد، به تهران رفت و پس از پایان دبیرستان به دانشگاه تهران راه یافت.

۲۰ ساله بود که رشته ادبیات فارسی را به پایان رساند و ۲۲ ساله که به دبیری دبیرستان رسید و از آن پس پیوسته در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های ایران و آمریکا و انگلیس به آموزاندن زبان و ادبیات فارسی پیشه دار بود.

۲۶ ساله بود که پایان‌نامه دکتری‌اش را درباره "چامه فارسی در روزگار شاهرخ" نوشت و به لندن رفت تا زبان‌های باستانی ایرانی را نزد استاد بنام زبانشناسی والتِر هنینگ بیاموزد.

۳۴ ساله بود که بنگاه نشر و ترجمه را در تهران بنیاد کرد و تا پایان کار آن ۵۰۰ اثر ماندگار جهان در زمینه‌های فلسفه، ایرانشناسی و کودکان را به فارسی و انگلیسی پراکنده کرد.

۴۰ ساله بود که پایان‌نامه دوم دکتری را درباره گویش تاتی نیمروز قزوین در دانشگاه لندن به پایان رساند و به ایران بازگشت و پس از پراکندن چندین کتاب و گفتار در زمینه ادبیات و ایرانشناسی به دانشگاه کلمبیا رفت.

۴۷ ساله بود که پس از بنیاد چند انجمن و مجله کتابشناسی و فرهنگی ، دانشکده ایرانشناسی در دانشگاه کلمبیا را بنیاد نهاد که برجسته‌ترین مرکز پژوهش ایران و فرهنگ آن در آمریکا به شمار آمد.

ماندگارترین کار او در کنار ایجاد دانشنامه ایران و اسلام ، دانشنامه ایرانیکا است که از سال ۱۳۵۱ ایده آن دیسه گرفت و از سرچشمه‌های بزرگ آگاهی درباره ایران و فرهنگ آن به شمار می‌آید.

شاید بتوان آثار ارزنده ادبی ، زبانشناسی و فرهنگی و هنری او را با خدمات دانشنامه‌نگار بزرگ فرانسوی دنی دیدرو همسنجی کرد . او از جمله پژوهش‌های یاریک و ژرفی در زمینه شناخت گویش های ایرانی و کیش مانوی انجام داد.

احسان یارشاطر در ۹۸ سالگی در فرِزنو در اپاختر کالیفورنیا درگذشت. روانش شاد و راهش پر رهرو باد.